پلاک خوانی کنتاکتور – راهنمای کامل برای خواندن و تفسیر پلاک‌ های کنتاکتور

کنتاکتورها نقش بسیار مهمی در سیستم های کنترل صنعتی دارند. با توجه به تنوع بسیار زیاد کنتاکتورهای موجود در بازار، انتخاب گزینه مناسب برای هر کاربردی اهمیت بسیار بالایی دارد. پس از شناخت دقیق نیازهای پروژه، پلاک خوانی کنتاکتور یا به عبارت دیگر بررسی مشخصات فنی کنتاکتور کمک می کند انتخاب درستی داشته باشید. در این مقاله به آموزش خواندن پلاک کنتاکتور و تطبیق آن با نیازهای پروژه می پردازیم.

عملکرد کنتاکتور:

به منظور آشنایی بیشتر با پلاک کنتاکتور، لازم است ابتدا به معرفی پارامترهای کلیدی کنتاکتور بپردازیم. برای این منظور به بیان مقدمه ای کوتاه در مورد عملکرد کنتاکتور می پردازیم. کنتاکتورها کلیدهای کنترلی فرمان پذیر هستند. از کنتاکتورها به منظور کنترل انواع مختلفی از مصرف کننده ها از جمله موتورهای الکتریکی استفاده می شود. برای راه اندازی موتور در حالت عادی باید با یک کلید برق موتور را قطع و وصل کنید.

به منظور کنترل موتورها از راه دور می توان کنتاکتور را مورد استفاده قرار داد. کنتاکتورها با وصل ولتاژ بوبین فعال می شوند. به همین دلیل می توان آن ها را از راه دور کنترل کرد. برای روشن کردن موتوری که به کنتاکتور متصل شده است، کافی است ولتاژ مورد نیاز بوبین را به آن وصل کنید. برقدار شدن بوبین سبب ایجاد خاصیت آهنربایی و جذب تیغه متحرک می شود. با اتصال تیغه های متحرک و ثابت به یکدیگر، جریان برقرار و بار روشن می شود. در ادامه ارتباط این توضیحات با پلاک خوانی کنتاکتور را بیان می کنیم.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد عملکرد کنتاکتور

مقاله کنتاکتور چیست و چه کاربردهایی دارد؟ را مطالعه کنید.

پارامترهای کلیدی در پلاک خوانی کنتاکتور

در این مرحله لازم است پارامترهای کلیدی مصرف کننده و مدار فرمان را تعیین کنید. چنانچه قصد جایگزینی کنتاکتور موجود را دارید، با مراجعه به مشخصات کنتاکتور فعلی می توانید این پارامترها را تعیین کنید. اما اگر قصد استفاده از کنتاکتور در یک مدار جدید دارید، براساس پارامترهای مصرف کننده و مدار فرمان باید نسبت به انتخاب کنتاکتور مناسب اقدام کنید.

این پارامترها را در پلاک خوانی کنتاکتور نیز مشاهده خواهید کرد. در اینجا به تشریح آن ها می پردازیم.

نوع و سطح ولتاژ بار:

ابتدا باید تعیین کنید بار مورد نظر در چه ولتاژی کار می کند. ولتاژهای AC و DC در این بخش قابل انتخاب هستند. همچنین تعیین سطح ولتاژ از اهمیت بالایی برخوردار است. ولتاژ بار یا ولتاژ نامی کنتاکتورها می تواند از 24 ولت تا چند کیلو ولت متغیر باشد. این پارامتر با U_e بر روی پلاک کنتاکتور نمایش داده می شود. همچنین در صورت استفاده از کنتاکتورهای AC تعداد فاز (یک یا سه فاز) نیز بر روی پلاک مشخص می شود.

جریان نامی:

حداکثر جریان قابل تحمل کنتاکت های اصلی را نشان می دهد. این پارامتر با I_e نشان داده می شود و از جمله پارامترهای مهم در پلاک خوانی کنتاکتور است.

نوع بار:

کنتاکتورها براساس نوع باری که می توان به آن ها وصل کرد در کلاس های مختلفی دسته بندی می شوند. بارهای مختلف در هنگام شروع به کار یا به عبارت بهتر راه اندازی، رفتارهای متفاوتی بروز می دهند. به عنوان مثال جریان راه اندازی برای برخی بارها تا 10 برابر جریان نامی افزایش می یابد. در حالی که برای برخی بارها نهایتا به 1.2 جریان نامی می رسد. این تفاوت ها سبب شده است کنتاکتورها را برای راه اندازی بارهای مختلف در کلاس های متفاوتی دسته بندی کنند.

جدول زیر خلاصه ای از این دسته بندی را نشان می دهد:

در پلاک خوانی کنتاکتور به کلاس کاری مشخص شده برای آن دقت کنید. لازم به ذکر است برخی از کنتاکتورها در کلاس های کاری مختلفی قابل استفاده هستند. در این حالت مشخصات کاری (جریان و توان نامی) برای هر کلاس کاری به صورت جداگانه مشخص می شود.

ولتاژ بوبین:

با اتصال ولتاژ مشخص شده به بوبین کنتاکتور، این وسیله عمل کرده و منجر به راه اندازی بار می شود. ولتاژ بوبین نیز مانند ولتاژ بار می تواند سطوح مختلفی داشته باشد. همچنین ممکن است از نوع AC یا DC باشد.

توان نامی کنتاکتور

گاهی اوقات به جای بیان جریان نامی، توان نامی کنتاکتور را معرفی می کنند. این پارامتر نیز یکی از اطلاعات درج شده بر روی پلاک کنتاکتور است. توان نامی در واحد کیلووات (KW) و همچنین اسب بخار (HP)  بر روی کنتاکتورها درج می شود.

عمر مکانیکی کنتاکتور

کنتاکتورها تجهیزات الکترومکانیکی هستند که به منظور کنترل جریان بار مورد استفاده قرار می گیرند. قطع و وصل شدن جریان بار مستلزم انجام عملیات مکانیکی باز و بسته شدن تیغه های کنتاکتور است. با توجه به مکانیکی بودن این بخش از کنتاکتور، عمر این مکانیزم محدود است. عمر مفید این مکانیزم براساس تعداد باز و بسته شدن ایمن تیغه ها اندازه گیری می شود.

در پلاک کنتاکتور یا مستندات فنی مرتبط با آن پارامتری با عنوان mechanical life (عمر مکانیکی) یا mechanical endurance (استقامت مکانیکی) درج می شود. عمر مکانیکی عموما به صورت کلاس بندی شده بیان می شود. جدول زیر کلاس های مختلف این پارامتر را نشان می دهد:

لازم به ذکر است گاهی اوقات در کنار کلاس طول عمر یک عدد نیز درج می شود. در این حالت عدد درج شده را باید در طول عمر متناسب با کلاس کنتاکتور ضرب کنید. به عنوان مثال طول عمر 3C معادل 3 * 10⁵ است.

پلاک خوانی کنتاکتور

بر روی پلاک کنتاکتور اطلاعات متنوعی از جمله نام شرکت تولید کننده، سری ساخت و پارت نامبر درج می شود. همچنین تاریخ تولید و برخی اطلاعات دیگر نیز ممکن است درج شوند. پلاک کنتاکتورها متناسب با شرکت تولید کننده متفاوت است. در هنگام پلاک خوانی کنتاکتور باید پارامترهای کلیدی گفته شده در بالا را بیابید. در ادامه به عنوان مثال پلاک کنتاکتور زیمنس سری 3RT2038 آورده شده است. مشخصات مهم بر روی پلاک هایلایت شده اند.

جدول سمت راست پلاک کنتاکتور زیمنس سری 3RT2038 ، توان و جریان نامی کنتاکتور در دو شبکه برق سه فاز 400/230  ولت و 690/400  ولت را نمایش می دهد.
ستون اول جدول مربوط به مشخصات U_e یا به عبارت دیگر ولتاژ مقدار نامی کنتاکتور است. این ولتاژی است که کنتاکتور بدون مشکل کار می­کند و عملکرد طبیعی دارد. با توجه به جدول بالا و مشخصات ولتاژی، کنتاکتور مورد نظر از نوع سه فاز   ACاست.

در حالت 400/230  ولت شبکه برق سه فاز، اختلاف ولتاژ هر خط فاز نسبت به نول 230 ولت و اختلاف ولتاژ هر دو خط فاز نسبت به یکدیگر 400 ولت است. در ایران این شبکه مورد استفاده قرار می گیرد. ستون دوم جدول مربوط به مشخصات توان با توجه به نوع بار می شود. نوع بار AC-3 موتور القایی با جریان راه اندازی 5 تا 7 برابر جریان نامی است. بدین ترتیب چنانچه کنتاکتور در شبکه برق سه فاز 400/230 ولت به منظور راه اندازی موتور با این مشخصات قرار بگیرد، توان الکتریکی 37 کیلو وات را پوشش می دهد.

ستون سوم جدول جریان نامی کنتاکتور را نشان می دهد. در این مثال با پلاک خوانی کنتاکتور مورد نظر به مقدار 80 آمپر برای جریان نامی آن می رسیم.

ستون چهارم اطلاعات جریان نامی در حالتی که کنترل بارهای الکترومغناطیسی AC مد نظر باشد را نمایش می دهد.

جمع بندی

پلاک خوانی کنتاکتور از جمله موارد بسیار مهمی است که در هنگام انتخاب و نصب کنتاکتور باید مورد توجه قرار بگیرد. اطلاعات مختلفی بر روی پلاک کنتاکتورها درج می شود. پارامترهای کلیدی کنتاکتور شامل ولتاژ نامی (یا ولتاژ بار)، جریان نامی، توان نامی و ولتاژ بوبین در زمان انتخاب باید مورد توجه قرار بگیرد. همچنین پارامترهای دیگری مانند دمای کاری نیز می توانند مورد توجه قرار بگیرند.