در این مقاله قصد داریم در مورد کنتاکتور زیمنس و انواع آن را مورد بررسی قرار دهیم. امروز با پیشرفت روز افزون علم و صنعت نیاز جامعه بشری به استفاده از ابزارهای و تجهیزات صنعتی که نیاز صنعت را مرتفع و آسان نماید بسیار حیاتی می باشد. یکی از تجهیزات بسیار مهم و کاربردی در صنعتی برق کنتاکتور می باشد که در بازار در ولتاژهای مختلف و جریان های مختلف برای کارایی های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.
کنتاکتور های سری 3RT زیمنس از دسته محصولات خانواده SIRIUS این برند حساب می شوند که خود این دسته شامل 4 زیر دسته SIRIUS Control و SIRIUS Hybrid و SIRIUS Command وSIRIUS Monitor می باشد که کنتاکتور ها جزو زیر دسته Control هستند. پرمصرف ترین این محصولات در ایران از دسته 3RT10 و 3RT20 می باشد. یکی از ویژگی های مهم کنتاکتور های زیمنس سایز بندی این محصولات در کاتالوگ های زیمنس است که باید در انتخاب بی متال و تجهیزات جانبی به این نکته توجه داشت و لوازم مناسب هر سایز را تهیه کرد.
کنتاکتور چیست؟
ابتدا باید تعریفی از کنتاکتور را دانسته و درک درستی از این تجهیز الکتریکی داشته باشیم کنتاکتور را در واقع نوعی کلید مغناطیسی در نظر گرفت می شود که برای قطع و وصل کردن جریان های الکتریکی بالا استفاده می شود به طور مختصر می توان کنتاکتور تجهیزی است که برای خاموش و روشن شدن یک مدار و سیستم مورد استفاده قرار می گیرد .
حال با توضیحی که داده شد می توان این گونه تعبیر نمود که کنتاکتور نوعی رله می باشد که در اینجا قابل به ذکر می باشد که رله و کنتاکتور یک تفاوت بسیار بزرگی با هم دارند که آن این است که از کنتاکتور در مدارات و دستگاه هایی استفاده می شود که جریان های بالا از مدار گذر می کند و از رله در مدارها و دستگاه هایی استفاده می شود که جریان های پایین از آن گذر می کند.
انواع کنتاکتور زیمنس
کنتاکتورهای سه فاز زیمنس را با توجه به نوع کاربرد آن می توان به سه دسته کلی تقسیم بندی نمود
کنتاکتور های قدرت زیمنس که با پیش کد 3RT شناخته می شوند.
کنتاکتور های کنترلی و یا فرمان که با پیش کد 3RH شناخته می شوند.
کنتاکتور های خازنی که با پیش کد 3RT26 شناخته می شوند.
در ادامه این مقاله به طور مفصل به توضیح هر کدام از این کنتاکتور ها سه فاز ارزان قیمت زیمنس می پردازیم.
الف) کنتاکتور قدرت زیمنس:
کنتاکتور سه فاز قدرت در زیر مجموعه تجهیزات سوئیچینگ برای قطع و وصل کردن مدارات برقی با مکانیزم مغناطیسی قرار می گیرد. کنتاکتور های قدرت زیمنس با پیش کد 3RT20 تا توان 55 کیلووات را پوشش داده و نحوه اتصال مدار به این کنتاکتور از طریق کابل و سیم می باشد. کنتاکتور هایی که با کد 3RT10 شروع می شوند از توان 55 تا توان 250 کیلووات را پوشش داده و نحوه اتصال آن ها به مدار از طریق شمش (شینه مسی) می باشد که برای تعیین شمش مناسب باید به راهنماهای زیمنس یا استاندارد های ارائه شده مهندسی مراجعه کرد.
کمکی ها و سایر تجهیزات جانبی این دسته از کنتاکتور ها عموما با پیش کد 3RH و تجهیزاتی مانند بوبین های یدک یا وریستور زیمنس با کد 3RT آغاز می شوتد که برای شناخت بیشتر این کد ها باید به کاتالوگ زیمنس مراجعه کنید. از ویژگی های کنتاکتور های قدرت زیمنس می توان به عمر آن ها و تعداد بالای قطع و و وصل کردن مدار (پی در پی قطع و وصل کردن مدار) اشاره نمود.
ب) کنتاکتور های کنترلی و یا فرمان:
دسته دیگر از کنتاکتوهای زیمنس ، کنتاکتور کنترلی و یا فرمان می باشد که عموما استفاده از آن در مدارات فرمان جهت قطع و وصل کردن مدار فرمان که غالبا توان قطع کمتری نسبت به کنتاکتور های قدرت زیمنس را دارا می باشند مورد استفاده می شوند. این دسته از کنتاکتور ها در کاتالوگ زیمنس با پیش کد 3RH21 نشان داده می شوند که ولتاژ های بوبین مختلف و تعداد کنتاکت های کمکی متفاوت، جهت پاسخگویی اکثر نیاز ها را دارا هستند.
ج) کنتاکتور های خازنی:
دسته دیگر از کنتاکتور های زیمنس، کنتاکتور های خازنی سه فاز می باشد که عموم استفاده از آن در قطع و وصل کردن خازن در بانک خازنی می باشد مورد استفاده قرار می گیرد. نحوه عملکرد آن این گونه می باشد که با مقاومتی که هنگام وصل کردن خازن در مدار ایجاد می شود باعث می شود شدت جریان اولیه کاهش یابد که این روند باعث افزایش طول عمر خازن می باشد. کنترل بار سلفی ایجاد شده در این کنتاکتور ها را قسمتی به نام RC فیلتر ها که به صورت لوله ای و یا فنری شکل و در جلوی کنتاکتور نصب شده عهده دار می باشد.
در برخی برندهای آسیایی جهت سهولت کار این فیلتر بصورت یک قطعه جداگانه به فروش می رسد که می توان آن را بر روی کنتاکتورهای معمولی نصب کرده و استفاده می کنند اما در اکثر برندهای اروپایی این قطعه در کارخانه بر روی کنتاکتور نصب شده و به بازار عرضه می شوند و زیمنس نیز از این قاعده مستثنی نیست.
حال که انواع مختلف کنتاکتور را مورد بررسی قرار دادیم در ادامه بررسی مشخصات فنی کنتاکتور های زیمنس خواهیم پرداخت.
مشخصات انتخاب کنتاکتور های زیمنس
برای انتخاب یک کنتاکتور پارامتر هایی مانندجریان، تعداد پل، تغذیه بوبین کنتاکتور و تعداد کنتاکت های کمکی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد که به کمک این پارامترها می توان کنتاکتور مورد نظر را برای کاربرد مناسب انتخاب نمود. در جدول زیر میتوان کنتاکتور را بر اساس نوع جریان و موارد کاربرد طبق جدول زیر طبقه بندی نمود.
نوع جریان
استاندارد کنتاکتور
موارد استفاده از کنتاکتور
جریان متناوب (AC)
AC1
باراهمی – بار غیر سلفی یا باخاصیت سلفی ضعیف – گرم کن برقی توان حدود COSΦ=0/95
AC2
برای راه اندازی موتورهای آسنکرون روتور سیم پیچی، بدون ترمز جریان مخالف، جریان راه اندازی بستگی به مقاومت مدار روتور دارد.
قطعا هر پارامتر تاثیر بر قیمت کنتاکتور خواهد داشت.
AC2
برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور سیم پیچی با ترمز جریان مخالف
AC3
برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قفسهای – هنگام قطع جریان نامی از تیغههای کنتاکتور عبور میکند – تحمل جریان راه اندازی 5 تا 7 برابر جریان نامی
AC4
برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قفسهای – به کار بردن ترمز جریان مخالف – تغییر جهت گردش الکتروموتور روتور قفسهای – تعداد دفعات قطع و وصل در فواصل زمانی اندک
AC11
کنتاکتور کمکی – کنتاکتور فرمان بدون داشتن کنتاکت قدرت کوپل مغناطیسی – استفاده فقط در مدار فرمان
DC
DC1
بار اهمی – بار غیر سلفی یا با خاصیت سلفی ضعیف – گرم کن برقی
DC2
راه اندازی موتور شنت – قطع کردن موتور هنگام کار
DC3
برای راه اندازی موتور شنت با تعداد دفعات قطع و وصل زیاد در فواصل زمانی اندک – مدار ترنر
DC4
راه اندازی موتور سری – قطع موتور هنگام کار
DC5
راه اندازی موتور سری با تعداد دفعات قطع و وصل زیاد، در فواصل زمانی اندک – تغییر جهت گردش موتور – مدار ترنر
DC11
کنتاکتور کمکی – کنتاکتور فرمان – کوپل مغناطیسی
بخش های داخلی کنتاکتور (اجزای داخلی کنتاکتور)
یک کنتاکتور زیمنس دارای هفت قسمت می باشد که در ادامه این مقاله به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت
تیغه اصلی یا پلاتین ها:
به طور کلی تیغه های کنتاکتور به دو دسته کلی تقسیم می شود یک دسته تیغه های فرمان و دسته تیغه های قدرت می باشد پس از هر بار تحریک شدن بوبین کنتاکتور که اساسی ترین نقش آن هدایت جریان می باشد را بر عهده دارد و تیغه فرمان همان طور که از نام آن مشخص می باشد در مدارهای فرمان مورد استفاده قرار می گیرد .
تیغه های کمکی:
تیغه های کمکی در واقع تیغه های فرمان که در حالت عادی باز می باشند که به هنگام اینکه ولتاژ بوبین وصل می شود از حالت باز به حالت بسته تغییر وضعیت می دهد که به اختصار (NO) بر روی تیغه نمایش داده می شود و تیغه دیگر که در حالت عادی بسته می باشد و به هنگام اینکه ولتاژ بوبین وصل می شود از حالت بسته به حالت باز تغییر وضعیت می دهد که در کنتاکتور ها این تیغه را به اختصار با علامت (NC) نمایش می دهند .
بوبین:
بوبین یک هسته مغناطیسی (سیم پیچ شده) می باشد که به منظور اتصال و برقراری کنتاکت های هدایت کننده الکتریسیته در کنتاکنتور ها مورد استفاده قرار می گیرد . ولتاژ این بوبین ها بسته برق ورودی آن ها ممکن است 24 یا 110 یا 230 ولت AC یا DC باشد.
آهنربای الکتریکی:
آهن ربای الکتریکی یا همان کوئل که وظیفه تامین نیروی لازم برای بسته شدن کنتاکت ها را در کنتاکتور زیمنس بر عهده دارد.
محفظه و یا بدنه کنتاکتور:
محفظه و یا بدنه کنتاکتور در واقع قاب هایی می باشند که آهن ربای الکتریک و کنتاکت های یک کنتاکتور را در خود جای می دهد و معمولا از مواد عایقی مانند باکلیت، پلاستیک های ترموست و نایلون 6 در آن استفاده می شود.
مزایای کنتاکتور
مزایای استفاده از کنتاکتور زیمنس در مقایسه با سایر کلید های دستی به شرح ذیل می باشد:
امکان کنترل مدار از راه دور
امکان کنترل مدار از چند نقطه مختلف
امکان طراحی مدار فرمان اتومات
سرعت قطع و وصل کردن زیاد به صورت پی در پی و کم شدن استهلاک کلید طول عمر بالاتر نسبت به کلید های دیگر صنعتی