وقتی صحبت از تابلو برق به میان می آید در مورد کاربردها، الزامات و تجهیزات مورد استفاده در آن می توان مطالب متفاوتی را مطرح کرد. تنوع تجهیزات مورد استفاده در تابلو برق بسایر زیاد است. از تجهیزات فشار ضعیف گرفته تا تجهیزات اتوماسیون صنعتی همه و همه در داخل تابلو برق نصب می شوند.
کلیدها یا سوئیچ ها و تجهیزات حفاظتی کاربرد گسترده ای در تابلو برق دارند. بریکرها شاخه ای از تجهیزات حفاظتی هستند که انواع مختلفی دارند. در مقاله تفاوت کنتاکتور و بریکر به بررسی برخی از این تفاوت ها پرداخته ایم.
در این مقاله به مقایسه کنتاکتور و کلید اتوماتیک خواهیم پرداخت. این تجهیزات کاربرد بسیار زیادی در تابلو برق و به صورت کلی در صنایع دارند. جالب است بدانید عملکرد و کارایی این دو تجهیز کاملا متفاوت است. با من همراه باشید تا به بررسی شباهت ها و تفاوت های آن ها بپردازیم. در ادامه به بررسی ساختار و عملکرد کنتاکتور و کلید اتوماتیک خواهیم پرداخت و سپس آن ها را باهم مقایسه می کنیم.
مقدمه ای بر کنتاکتور
کنتاکتور یک کلید الکترومکانیکی است که برای قطع و وصل مدار الکتریکی مورد استفاده قرارمی گیرد. این کلید به کمک یک سیگنال الکتریکی کنترل می شود. معمولاً ولتاژ کنترلی کنتاکتور در سطح بسیار پایین تری نسبت به ولتاژ تغذیه بار قرار دارد. به عنوان مثال، با یک سیگنال فرمان 24 ولتی می توان یک موتور الکتریکی 220 ولتی را کنترل می کرد.
کنتاکتورها نصب راحتی دارند و از نظر اندازه جمع و جور هستند. به طور کلی، این کلیدها دارای چندین تیغه هستند که متناسب با تعداد پل کنتاکتور تعداد آن ها متغیر است. تیغه ها در بیشتر موارد به طور معمولا باز طراحی می شوند و با اعمال ولتاژ به سیم پیچ فرمان تغییر وضعیت می دهند. کنتاکتورها به صورت گسترده برای کنترل موتورهای الکتریکی مرود استفاده قرار می گیرند.
اما کاربردهای دیگری نیز دارند که در مقاله “وظایف کنتاکتور در تابلو برق” به آن ها پرداخته ایم.
انواع مختلف کنتاکتور با ویژگی ها، قابلیت ها و کاربردهای خاص در بازار موجود است. کنتاکتورها بازه وسیع جریانی از چند آمپر تا هزار آمپر را می تواند کنترل کند. رنج جریان از جمله پارامترهایی است که در مقایسه کنتاکتور و کلید حرارتی به آن خواهیم پرداخت. این تجهیزات از نظر ابعادی نیز بسیار متنوع هستند. کنتاکتورهای با ابعاد کوچک به راحتی در دست جا می شوند در حالی که ابعاد انواع بزرگ آن تا چند متر نیز می رسد. به عنوان مثال کنتاکتور زیمنس در 12 سایز مختلف عرضه شده و تا توان 250 کیلووات را پوشش می دهد.
جزئیات بیشتر در مورد این کلیدهای پرکاربرد را در مقاله “کنتاکتور چیست و چه کاربردهایی دارد” ببینید.
کلید اتوماتیک
حفاظت از مدار الکتریکی از جمله الزامات هر سیستمی است که با الکتریسیته سر و کار دارد. تجهیزات مختلفی برای حفاظت از مدارهای الکتریکی ابداع و معرفی شده است.
در مقاله “تجهیزات حفاظتی زیمنس” به معرفی برخی از آن ها پرداخته ایم.
کلید اتوماتیک در زیر مجموعه بریکرها قرار می گیرد و قادر است مدار الکتریکی را در برابر خطاهای مختلفی از جمله اضافه جریان، اتصال کوتاه و … محافظت کند. در مقایسه کلید اتوماتیک و کنتاکتور، تفاوت در وظیفه ای که بر عهده آن ها گذاشته می شود، بسیار مهم است.
در ساختار کلید اتوماتیک بخشی به عنوان تریپ یونیت وجود دارد که وظیفه تشخیص خطا را بر عهده دارد. تریپ یونیت کلید اتوماتیک انواع مختلفی دارد. تریپ های حرارتی – مغناطیسی و الکترونیکی نوع خطاهای متفاوتی را شناسایی می کنند و کاربرد آن ها متفاوت است.
شرکت های مختلفی در سطح دنیا اقدام به تولید کلید اتوماتیک می کنند. به عنوان مثال کلید اتوماتیک زیمنس از جمله برندهای محبوب بازار ایران است. این کلیدها در خانواده های متفاوت و با کاربردهای مختلف عرضه می شوند. سری های کلید اتوماتیک 3VM و کلید اتوماتیک 3VA از محبوبیت بالایی در سراسر دنیا برخوردارند.
برای آشنایی بیشتر با این بریکرهای محبوب، مقاله “کلید اتوماتیک چیست و چه کاربردهای دارد” را ببینید.
مقایسه کنتاکتور و کلید اتوماتیک
پس از بیان مقدمات لازم در مورد کنتاکتور و کلید اتوماتیک، آماده هستیم تا به مقایسه آن ها بپردازیم. از چند منظر می توان این تجهیزات را با هم مقایسه کرد. مهمترین ساهت مقایسه مربوط به کاربرد آن ها است که تفاوت های اسساسی با هم دارند. علاوه بر این می توان به مقایسه ساختار و عملکرد آن ها نیز اشاره کرد.
مقایسه کنتاکتور وکلید اتوماتیک در کاربرد
کاربرد کنتاکتور و کلید اتوماتیک اساسا با هم متفاوت است. کلید اتوماتیک در دسته بندی تجهیزات حفاظتی و زیرشاخه بریکرها قرار می گیرد. بریکرها و از جمله کلید اتوماتیک کاربردهای متفاوتی در مدار دارند. وظیفه اصلی کلید اتوماتیک حفاظت از مدار است. اما کاربردهای دیگری نیز در مدار دارد. کاربردهای کلید اتوماتیک در مدار تا حدودی به نوع تریپ یونیت و بازه جریان قابل پوشش کلید وابسته است.
این در حالی است که کنتاکتورها عضو خانواده تجهیزات کلید زنی یا سوئیچینگ هستند. این خانواده شامل کنتاکتور و رله می شود. در مقاله “مقایسه کنتاکتور و رله” این دو تجهیز را کاملا تشریح کرده ایم. بنابراین در مقایسه کنتاکتور و کلید اتوماتیک، مهمترین پارامتر مورد بررسی تفاوت کاربرد آن ها است.
جالب است بدایند از کلید اتوماتیک به عنوان سوئیچ هم استفاده می شود. با این تفاوت که تغییر وضعیت کلید اتوماتیک تنها به صورت دستی امکان پذیر است. اما کنتاکتور به وسیله سیگنال فرمانی که توسط مدار فرمان ارسال می شود و از راه دور نیز قابل کنترل است.
ساختار کنتاکتور و کلید اتوماتیک
ساختار کنتاکتور را می توان شامل 4 بخش اصلی زیر دانست:
- مدار قدرت (تیغه های اصلی)
- مدار فرمان
- بدنه محافظ
- محفظه کنترل جرقه
از سوی دیگر کلید اتوماتیک را نیز می توان به چند بخش اصلی تقسیم کرد:
- تیغه های اصلی
- بدنه محافظ
- محفظه کنترل جرقه
- تریپ یونیت یا واحد تشخیص خطا
در مقایسه کنتاکتور و کلید اتوماتیک از منظر ساختار داخلی، به یک تفاوت اصلی پی می بریم. در ساختار کنتاکتور به منظور کنترل از راه دور، یک بوبین در نظر گرفته شده است. این بخش از کنتاکتور شامل یک سیم پیچ و هسته مغناطیسی است.
کلید اتوماتیک نیز به منظور تشخیص خطا دارای بخشی به نام تریپ یونیت است. واحد تشخیص خطا در دو نوع الکترونیکی و حرارتی- مغناطیسی مورد استفاده قرار می گیرد. بخش مغناطیسی تریپ یونیت ساختاری شبیه بوبین کنتاکتور دارد اما عملکرد آن متفاوت است. وظیفه این بخش تشخیص وقوع اتصال کوتاه در مدار است.
تریپ یونیت های الکترونیکی ساختاری متشکل از قطعات و مدارات الکترونیکی دارند. دقت و سرعت این واحدها در تشخیص خطا به مراتب بیشتر از واحدهای حرارتی مغناطیسی است. نمونه های کلید اتوماتیک دارای تریپ یونیت الکترونیکی قیمت بالاتری دارند.
مشخصات فنی و پارامترهای عملیاتی
در زمان انتخاب کنتاکتور توجه به برخی پارامترهای عملیاتی ضروری است. از جمله مهمترین پارامترها می توان به جریان نامی، ولتاژ بار، تعداد فاز و ولتاژ بوبین اشاره کرد. هر کدام از این پارامترها تعریف و محدودیت های متفاوتی دارند.
در مقاله “راهنمای انتخاب کنتاکتور” به تشریح هر کدام از این پارامترها پر داخته ایم.
از سوی دیگر در انتخاب کلید اتوماتیک پارامترهای متفاوتی مورد ارزیابی قرار می گیرند. جریان نامی، ولتاژ کاری، بازه تنظیم جریان خطا و ظرفیت شکست مهمترین پارامترهای عملیاتی کلید اتوماتیک است که باید مورد ارزیابی قرار بگیرند. در مقایسه کنتاکتور و کلید اتوماتیک شاید با پارامترهای عملیاتی دیگری نیز مواجه شویم.
جمع بندی
کنتاکتور و کلید اتوماتیک، دو وسیله پرکاربرد در تابلو برق های صنعتی و تجاری هستند. با وجود برخی شباهت ها در ساختار و عملکرد، با مقایسه کنتاکتور و کلید اتوماتیک به تفاوت های گسترده آن ها پی می بریم. مهمترین شاخصه های تفاوت این تجهیزات شامل تفاوت در کاربرد، ساختار و پارامترهای عملیاتی است. به نظر شما چه تفاوت یا شباهت دیگری بین کنتاکتور و کلید اتوماتیک وجود دارد؟ نظر خود را با ما و مخابانمان به اشتراک بگذارید.