کنتاکتورها از جمله تجهیزات پرکاربرد در کنترل وسایل الکتریکی هستند. امکان کنترل جریان های بالا و قابلیت دسترسی از راه دور سبب استفاده گسترده از کنتاکتورها شده است. کاربرد گسترده کنتاکتورها، اهمیت کارکرد صحیح آن ها را افزایش می دهد. از جمله موارد اثر گذار بر عملکرد صحیح و طول عمر کنتاکتورها، رعایت اصول صحیح و نکات مربوط به نصب کنتاکتور است.
در این مقاله یک راهنمای گام به گام جامع برای نصب این کلیدهای الکترومکانیکی بیان می کنیم. با رعایت نکات و دستورالعمل های ارائه شده، خیال شما از عملکرد صحیح کنتاکتور و در نتیجه مدار راحت خواهد شد.
عملکرد کنتاکتور
ساختار کنتاکتورها شامل دو بخش قدرت و فرمان است. بخش قدرت وظیفه کنترل جریان بار را بر عهده دارد. از سوی دیگر بخش فرمان تعیین کننده زمان باز و بسته شدن مسیر جریان است. بخش قدرت کنتاکتور شامل دو تیغه ثابت و متحرک است. تیغه متحرک به هسته یک سیم پیچ الکترومغناطیسی متصل است. رسیدن سیگنال فرمان به سیم پیچ سبب ایجاد یک میدان مغناطیسی در اطراف آن می شود.
قدرت میدان مغناطیسی بر نیروی فنر نگهدارنده مقابله میکند. نتیجه این حالت جابجایی هسته سیم پیچ و در نتیجه تیغه متحرک کنتاکتور است. با جابجایی تیغه متحرک، اتصال کنتاکت ها و مسیر جریان بار برقرار می شود. در زمان قطع جریان، عکس این فرآیند رخ می دهد. قطع سیگنال فرمان سبب غیرفعال شدن میدان مغناطیسی و در نتیجه آزاد شدن هسته و تیغه متحرک می شود.
جزئیات بیشتر در مورد ساختار و عملکرد کنتاکتورها را می توانید در مقاله “کنتاکتور چیست و چه کاربردهایی دارد؟” ببینید.
بخش های قدرت و فرمان کنتاکتور ترمینال های جداگانه ای دارند. بخش فرمان شامل دو ترمینال ورودی است. در حالی که بخش قدرت شامل تعدادی ترمینال ورودی و تعدادی ترمینال خروجی است. عامل تعیین کننده در تعداد ترمینال های ورودی و خروجی کنتاکتور، سیستم ولتاژی است که کنتاکتور در آن نصب می شود. سیستم های DC و همچنین AC تکفاز و سه فاز کنتاکتورهای متفاوتی دارند.
علاوه بر این برخی از کنتاکتورها تعدادی تیغه کمکی دارند که از طریق ترمینال های تعبیه شده روی کنتاکتور قابل دسترس هستند. وجود یا عدم وجود و همچنین تعداد تیغه کمکی تعداد ترمینال های کنتاکتور را دستخوش تغییر می کند.
نکات ایمنی در نصب کنتاکتور
رعایت نکات ایمنی در زمان نصب کنتاکتور بسیار اهمیت دارد. مخصوصا اگر تصمیم به تعمیر یا تعویض کنتاکتوری را دارید که در خط قرار دارد.
- پیش از اقدام به کار از قطع بودن منبع تغذیه اطمینان حاصل کنید.
- از سالم بودن تجهیزات خود مانند فازمتر یا تستر ولتاژ که در دست دارید مطمئن شوید.
- مجددا قطع و بی برق بودن مدار را با فازمتری که از سالم بودن آن مطمین شده اید تست کنید.
- به دستورالعمل‌های ایمنی که در دیتا شیت و مستندات فنی ارایه شده است پایبند باشید.
- از دستکش عایق و کفش عایق استفاده کنید.
- برای بالا بردن ضریب ایمنی می توانید در پایان کار نصب کنتاکتور از انواع کاورها و یا جداکننده استفاده کنید. این تجهیزات پس از وصل تغذیه خطر برخورد مستقیم و حوادث ناشی از اتصال کوتاه را تا حد زیادی کاهش می دهند.
- در مواردی که سیم کشی پیچیدگی زیادی دارد حتی پس از اتمام درست کار باز هم با یک نیروی متخصص کار نهایی را بررسی کنید.
6 گام مهم نصب کنتاکتور
کنتاکتورها کاربردهای بسیار گسترده ای در پروژه های صنعتی و حتی مسکونی دارند. تفاوت نوع بار یا مصرف کننده ممکن است سبب ایجاد برخی تغییرات جزئی در فرایند نصب کنتاکتور شود. در اینجا به بیان گام های اساسی که در هر پروژه ای باید مورد توجه قرار بگیرند می پردازیم.
گام اول: انتخاب کنتاکتور مناسب
عملکرد صحیح کنتاکتور نقش بسیار مهمی در عملکرد کلی سیستم دارد. دو پارامتر مهم بر عملرد کنتاکتور تاثیر مستقیم دارند. نصب صحیح کنتاکتور از اهمیت بالایی برخوردار است. با رعایت نکات و گام های بیان شده در این راهنما، خیال شما در این زمینه راحت خواهد شد. اما قبل از اقدام به نصب کنتاکتور لازم است از تطابق کنتاکتور با نیازهای پروژه مورد نظر اطمینان حاصل کنید. نصب کنتاکتور نامناسب می تواند سبب توقف بی مورد فرآیند و اختلال در عملکرد سیستم شود.
از جمله پارامترهای مهم در انتخاب کنتاکتور می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوع و سطح ولتاژ بوبین
- نوع و سطح ولتاژ بار
- جریان نامی بار
- کلاس کاری کنتاکتور یا نوع بار
- شرایط محیطی محل نصب
با مراجعه به مقاله “راهنمای انتخاب کنتاکتور” می توانید با پارامترهای بیشتری برای انتخاب صحیح آشنا شوید.
گام دوم: مطالعه مستندات فنی کنتاکتور
توصیه می شود مستندات فنی شامل دفترچه راهنما و دیتاشیت کنتاکتور را قبل از نصب مورد بررسی قرار دهید. اطلاعات دقیق در مورد ترمینال های ورودی/خروجی، تجهیزات جانبی احتمالی و درجه بندی دقیق کنتاکتور در این مستندات بیان شده است. علاوه بر این درصورتی که نیاز به رعایت نکته یا دستورالعمل خاصی در نصب کنتاکتور داشته باشید، در این مستندات به آن اشاره می شود.
گام سوم: سیم کشی و بررسی مسیرها
در این مرحله لازم است سیم کشی های مربوط به ترمینال های ورودی (خط قدرت)، ترمینال های خروجی (به سمت مصرف کننده) و ترمینال های فرمان (به سمت مدار فرمان) کنتاکتور را انجام دهید. چنانچه قصد جایگزین کردن کنتاکتور یا نصب کنتاکتور در تابلویی که سیم های آن از قبل کشیده شده است را دارید، از سلامت همه سیم ها و روکش آن ها و همچنین لیبل گذاری درست آن ها اطمینان حاصل کنید.
برای سیم کشی متناسب با اطلاعات درج شده در مستندات فنی کنتاکتور، از نمره سیم مناسب استفاده کنید. در زمان سیم کشی و برای بریدن سیم های اضافی از سیم چین استفاده کنید. پس از اطمینان از مناسب بودن اندازه سیم ها نسبت به لخت کردن آن ها اقدام کنید. سیم ها را به اندازه مناسب و با استفاده از سیم لخت کن، لخت کنید. مراقب باشید رشته های سیم آسیب نبینند.
گام چهارم: اتصال ورودی ها
عموما ترمینال های ورودی کنتاکتور با حرف L نشان داده می شوند. ورودی های یک کنتاکتور سه فاز شامل L1، L2 و L3 می شود. همچنین ترمینال های فرمان با اندیس های A1 و A2 بر روی کنتاکتور مشخص می شوند. به کمک یک پیچ گوشتی مناسب، پیچ ترمینال های ورودی و فرمان را باز کنید. سیم های مربوطه را در ترمینال مناسب قرار دهید و پیچ ها را سفت کنید. شل بودن پیچ ها احتمال ایجاد جرقه در محل ترمینال را بالا می برد. از سوی دیگر سفت کردن بیش از حد پیچ ممکن است سبب پارگی قطع شدن سیم ها بشود.
نکته دیگری هم وجود دارد که باید در این مرحله مورد توجه قرار بگیرد. عایق سیم به هیچ عنوان نباید وارد ترمینال شود. همچنین اطمینان حاصل کنید که هیچ رشته سیم سرگردانی از تریمنال بیرون نمانده است.
گام پنجم: تست عملکرد کنتاکتور
قبل از وصل کنتاکتور به مصرف کننده، باید از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل کنید. برای این منظور ولتاژ فرمان کنتاکتور را وصل کنید. در این لحظه باید صدای بسته شدن تیغه را بشنوید. سپس ولتاژ فرمان را قطع کنید. در این لحظه باید صدای باز شدن تیغه کنتاکتور را بشنوید. این تست را چند بار انجام دهید و پس از حصول اطمینان از عملکرد درست کنتاکتور، آن را در وضعیت خاموش قرار دهید.
گام ششم: اتصال بار به خروجی
در آخرین گام مصرف کننده را به خروجی کنتاکتور متصل کنید. در زمان اتصال مصرف کننده نیز استانداردهای مربوط به اتصال سیم و طول مناسب آن ها را رعایت کنید. پس از اتمام فرآیند نصب، مجددا عملکرد کنتاکتور را تست کنید. ترمینال های خروجی کنتاکتور عموما با حروف T1، T2 و T3 مشخص می شوند.
نصب کنتاکتور تکفاز، نصب کنتاکتور سه فاز
گام های 6 گانه بیان شده برای نصب کنتاکتور، در مورد کنتاکتورهای سه فاز و تکفاز صادق است. تنها تفاوتی که نصب این کنتاکتورها وجود دارد، تعداد فاز ورودی و خروجی کنتاکتور است. همچنین با موجودی کم کنتاکتورهای تکفاز در بازار، برای مدار تکفاز نیز می توانید از کنتاکتور سه فاز استفاده کنید.
جمع بندی
نصب صحیح کنتاکتور می تواند تاثیر بسزایی در عملکرد صحیح و طول عمر این کلیدهای الکترومکانیکی داشته باشد. با رعایت برخی نکات ساده در زمان نصب، می توانید به این اهداف نائل شوید. گام های 6 گانه بیان شده در این مقاله، ناظر به نکات ساده ای است که رعایت آن ها، خیال شما را از عملکرد صحیح و پایدار کنتاکتور راحت می کند.